Η ποικιλομορφία των Terroir

Υπάρχουν δύο βασικές προϋποθέσεις για την παραγωγή κρασιών που φέρουν την υπογραφή της προέλευσής τους.

Το πρώτο είναι να υπάρχει αρκετός χρόνος, συχνά πολλές γενεές, για να κατανοηθούν πραγματικά οι δυνατότητες ενός συγκεκριμένου terroir.

Η δεύτερη προϋπόθεση είναι οι μικρής κλίμακας παραγωγές, καθώς οι αμπελοκαλλιεργητές που δίνουν έμφαση στο terroir δεν δύναται να το κάνουν αυτό σε μεγάλη κλίμακα. Αντ’ αυτού επικεντρώνουν την ενέργειά τους στο να εντοπίσουν τις δυνατότητες που τους δίνουν τα εδάφη τους, να κατανοήσουν τη φυσιολογία του κλήματος (αμπελιού) και να δουν την επίδραση του κλίματος στην παραγωγή τους.
Τα Wines of Greece καταφέρνουν με επιτυχία και ικανοποιούν και τις δύο αυτές απαιτήσεις. Η ελληνική παραγωγή ήταν πάντα σε μια ανθρωποκεντρική, αρτιζάνικη κλίμακα και το αμπέλι καλλιεργείται στην Ελλάδα παραδοσιακά για τέτοιο χρονικό διάστημα ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν οι καλλιεργητές/οινοπαραγωγοί τις δυνατότητες των περιοχών τους.

Η Ελλάδα είναι ευλογημένη με ένα εκπληκτικό φάσμα από ιδιαίτερα και μοναδικά οινοπέδια.

Ο συνδυασμός εδαφών, προσανατολισμών, υψομέτρων, κλίματος, βροχοπτώσεων και άλλων τοπικών στοιχείων, που δίνουν σε κάθε τόπο τον ξεχωριστό χαρακτήρα του, είναι απαράμιλλος στους ελληνικούς αμπελώνες. Μια γουλιά κρασιού ΠΟΠ Σαντορίνη θα ταξιδέψει αμέσως στα άνυδρα εδάφη του ηφαιστειογενούς νησιού, που φωλιάζει στην καρδιά του Αιγαίου. Ένα ποτήρι Ροδίτης, γεμάτος ενέργεια και φρεσκάδα, από την περιοχή της Αιγιαλείας στην Πελοπόννησο, έχει μια ισχυρή «σύνδεση» με το δύσβατο και ορεινό «αλπικό» οινοπέδιο των αμπελώνων στην ΠΓΕ Πλαγιές Αιγιαλείας και ΠΟΠ Πάτρα. Ένα κρασί ΠΟΠ Νάουσα ή ένα ΠΟΠ Αμύνταιο από τη Βόρεια Ελλάδα είναι η απόλυτη έκφραση του ευγενούς Ξινόμαυρου, αλλά το καθένα από αυτά έχει μια διαφορετική προσωπικότητα που συνδέεται με τις ιδιαιτερότητες αυτών των εκπληκτικών ονομασιών προέλευσης.

Τα κρασιά terroir, το Ιερό Δισκοπότηρο πολλών ειδικών, είναι μια κοινή πραγματικότητα στην Ελλάδα.

Η Γεωγραφία

Η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ του 34ου και του 42ου παραλλήλου του βόρειου ημισφαιρίου και συνιστά το άκρο της Βαλκανικής Χερσονήσου. Αποτελεί μια από τις χώρες της Νότιας Ευρώπης. Με εξαίρεση το βόρειο τμήμα της, η χώρα περιβάλλεται από θάλασσα, με 15.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής. Η Ελλάδα περιλαμβάνει το αρχιπέλαγος του Αιγαίου στα ανατολικά, το Ιόνιο Πέλαγος στα δυτικά και το Λιβυκό Πέλαγος στα νότια. Συνορεύει με την Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και τη Βουλγαρία από βορειοδυτικά προς βορειοανατολικά. Υπάρχουν περισσότερα από 6000 νησιά στην Ελλάδα, αν και ελάχιστα από αυτά κατοικούνται. Το μεγαλύτερο ελληνικό νησί, και το 5ο μεγαλύτερο στη Μεσόγειο, είναι η Κρήτη που βρίσκεται στο νοτιότερο τμήμα της χώρας. Λόγω του πλούσιου πολιτισμού και της ιστορίας της, καθώς και του ευεργετικού μεσογειακού κλίματος και της φυσικής ομορφιάς, η Ελλάδα αποτελεί έναν σημαντικό τουριστικό προορισμό για πολύ κόσμο.

Η Τοπογραφία

Η πλειονότητα της Ελληνικής γης καλύπτεται από βουνά και λόφους, που μαζί αποτελούν το 80% της συνολικής της επιφάνειας. Η ηπειρωτική χώρα κυριαρχείται από την οροσειρά της Πίνδου, η οποία αποτελεί προέκταση των κεντρικών ευρωπαϊκών Άλπεων και συνεχίζει μέχρι το νοτιότερο κομμάτι της Πελοποννήσου. Ο Όλυμπος, η ψηλότερη κορυφή της Ελλάδας, βρίσκεται ανατολικά της Πίνδου και πολύ κοντά στη θάλασσα. Ακόμα, ένα μεγάλο ποσοστό της Κρήτης καταλαμβάνεται από ορεινούς όγκους, σχηματίζοντας μια ραχοκοκαλιά που διατρέχει το νησί από τα δυτικά προς τα ανατολικά. Συνεπώς, η συντριπτική πλειοψηφία των ελληνικών αμπελώνων εκτείνεται στις πλαγιές των λόφων και των βουνών. Τα βουνά παρέχουν υψηλά υψόμετρα, αποφεύγοντας μεγάλο μέρος από τη ζέστη του καλοκαιριού, και έναν τεράστιο αριθμό διαφορετικών υψομέτρων, προσανατολισμών και εδαφών, ιδανικών για αμπελοκαλλιέργεια.

 

Η τοπογραφία μπορεί να είναι πολύ δραματική, έτσι στις πιο απότομες κλίσεις ο μόνος τρόπος για να καλλιεργηθούν τα αμπέλια είναι η διαμόρφωση τους σε πεζούλες που υποστηρίζονται από ξερολιθιές. Πρόκειται για ένα σχετικά συχνό φαινόμενο στους πιο απόκρυμνους αμπελώνες, όπως αυτοί της Κρήτης, της Κεφαλονιάς και της Σάμου. Σε τέτοιες ακραίες τοποθεσίες δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν εργασίες με μηχανικά μέσα. Οι πεδιάδες αντιπροσωπεύουν ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό της ελληνικής επικράτειας, με τις σημαντικότερες από αυτές να βρίσκονται στη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Γενικά υπάρχουν έντονες εναλλαγές και η ομοιογένεια δεν είναι χαρακτηριστικό του ελληνικού αμπελώνα.

Κλίμα

Το ότι η Ελλάδα απολαμβάνει ένα ζεστό μεσογειακό κλίμα είναι μία γενική υπεραπλούστευση. Μπορεί να υπάρχουν αρκετές περιοχές όπου αυτό ισχύει, κυρίως κατά μήκος των παράκτιων περιοχών, ωστόσο η Ελλάδα, στο σύνολό της, παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία στο κλίμα, λόγω της σύνθετης τοπογραφίας της και των εναλλαγών μεταξύ θάλασσας και ορεινών όγκων. Το υψόμετρο και η εγγύτητα με θαλασσινούς υδάτινους όγκους είναι δύο παράγοντες που αμβλύνουν τις κλιματικές διαφορές. Στην πραγματικότητα, το υψόμετρο είναι το κλειδί για τον προσδιορισμό του κλίματος ακόμη και στο νότιο τμήμα της Ελλάδας, όπου λόγω του γεωγραφικού πλάτους, το κλίμα θεωρητικά θα έπρεπε να είναι αρκετά θερμότερο.

 

Οι περιοχές που επηρεάζονται λιγότερο από τη θάλασσα ή αυτές σε μεγαλύτερα υψόμετρα, εμφανίζουν περισσότερα ηπειρωτικά χαρακτηριστικά. Τα μεγάλα υψόμετρα της Ελλάδας μπορούν να παρατείνουν σημαντικά την καλλιεργητική περίοδο, επιτρέποντας στα σταφύλια να διατηρούν τα οξέα τους και να αναπτύσσουν αρωματική πολυπλοκότητα. Για παράδειγμα, η ΠΟΠ Μαντινεία, που βρίσκεται σε οροπέδιο στα 700μ., στο κέντρο της Πελοποννήσου, είναι μια από τις πιο όψιμες αμπελουργικές περιοχές. Εδώ, το Μοσχοφίλερο επιδεικνύει υπέροχη φρεσκάδα και κομψότητα, χαρακτηριστικά που συνδέονται με οινοπαραγωγικές περιοχές της Κεντρικής Ευρώπης. Η αλληλεπίδραση μεταξύ των βουνών και των επιρροών του μεσογειακού κλίματος είναι καθοριστική για την διαμόρφωση των κλιματικών συνθηκών στις διάφορες αμπελουργικές ΠΟΠ και ΠΓΕ περιοχές της χώρας.
Παρά το γεγονός ότι συνολικά το ελληνικό κλίμα είναι ιδανικό για υψηλής ποιότητας αμπελουργία, φαίνεται πως σε ορισμένες περιπτώσεις απρόβλεπτα και επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα (τα οποία συνδέονται με την επερχόμενη κλιματική αλλαγή), υπενθυμίζουν στους παραγωγούς ότι η αμπελοκαλλιέργεια δεν είναι μια εύκολη υπόθεση.

Εδάφη

Τα εδάφη της Ελλάδας είναι ποικιλόμορφα. Για παράδειγμα σε μια ενιαία περιοχή, όπως η ΠΟΠ Νάουσα, υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί τύποι που προέρχονται από διακριτές γεωλογικές περιόδους. Γενικά η χώρα χαρακτηρίζεται από φτωχά, χαμηλής γονιμότητας εδάφη, συνήθως με πετρώδες υπέδαφος. Ιζηματογενή εδάφη, όπως τα ασβεστολιθικά και τα ψαμμιτικά, απαντώνται στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα νησιά, ενώ σε παράκτιες περιοχές και κοντά στα ποτάμια είναι ως επί το πλείστων αμμώδη προσχωσιγενή. Η ποικιλία είναι πάντως ανεξάντλητη με αργιλοπηλώδη, αμμώδη, κιμωλία, ακόμα και ηφαιστειογενή να χαρακτηρίζουν τις διαφορετικές περιοχές.
Η τοπογραφία μπορεί να είναι πολύ δραματική, έτσι στις πιο απότομες κλίσεις ο μόνος τρόπος για να καλλιεργηθούν τα αμπέλια είναι η διαμόρφωση τους σε πεζούλες που υποστηρίζονται από ξερολιθιές. Πρόκειται για ένα σχετικά συχνό φαινόμενο στους πιο απόκρυμνους αμπελώνες, όπως αυτοί της Κρήτης, της Κεφαλονιάς και της Σάμου. 

Η κλιματική αλλαγή

Μπορεί η Ελλάδα να αντιμετωπίσει την κλιματική αλλαγή;

Η κλιματική αλλαγή δεν αφορά μόνο την υπερθέρμανση του πλανήτη. Όλο και περισσότερο, τα έντονα καιρικά φαινόμενα –ειδικά οι παγετοί αργά την άνοιξη, οι σφοδρές χαλαζοθύελλες, οι έντονες ξηρασίες και οι συχνές πλημμύρες– αποδεικνύονται εφιάλτες για τους αμπελουργούς καθώς και για άλλους γεωργούς. Ο συνδυασμός της πρώιμης ωρίμασης των σταφυλιών και η πιθανότητα ανοιξιάτικων παγετών μειώνει σημαντικά τον κύκλο ανάπτυξης του φυτού. Μακροπρόθεσμα, φαίνεται πιθανόν, οι ποικιλίες που καλλιεργούνται σε μια περιοχή να καταστούν ακατάλληλες, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, σε αυτό το σημείο, φαίνεται πως για ορισμένες ψυχρότερες περιοχές, η επίδραση της κλιματικής αλλαγής ήταν θετική μέχρι στιγμής, κυρίως χάρη στις υψηλότερες θερμοκρασίες.

Σε οριακές κλιματολογικά περιοχές, όπως η ΠΟΠ Ζίτσα ή η ΠΟΠ Αμύνταιο, η ωρίμαση των σταφυλιών έρχεται πιο εύκολα, συγκριτικά με το σύντομο παρελθόν. Καθώς όμως το φαινόμενο εξελίσσεται, είναι σίγουρο ότι αυτή η θετική επίδραση δεν θα διαρκέσει για πάντα.

Η Ελλάδα έχει δύο μεγάλα πλεονεκτήματα έναντι των ραγδαίων αλλαγών που επιφέρει η κλιματική αλλαγή. Το πρώτο είναι ο πλούτος των γηγενών ποικιλιών σταφυλιού που συναντάται στον ελληνικό αμπελώνα. Πολλές από αυτές τις ποικιλίες προσαρμόζονται εξαιρετικά σε δύσκολες συνθήκες αμπελοκαλλιέργειας. Για παράδειγμα, το Ασύρτικο είναι πολύ ανθεκτικό στις ξηροθερμικές συνθήκες και δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι το σταφύλι μεταφυτεύεται, λόγω αντοχής, σε άλλες χώρες με ζεστές συνθήκες σε Ευρώπη και Νέο Κόσμο.

Το άλλο «όπλο» κατά της κλιματικής αλλαγής είναι η αφθονία των ορεινών terroirs που διαθέτει η χώρα. Οι Έλληνες παραγωγοί, ειδικά στις θερμότερες περιοχές, αντιμετωπίζουν το φαινόμενο φυτεύοντας νέους αμπελώνες σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Τα αυξημένα επίπεδα αλκοόλης και η απώλεια φρεσκάδας μπορούν να αντισταθμιστούν από το υψόμετρο, το οποίο καθυστερεί την ωρίμαση και οδηγεί σε όψιμους τρύγους.
Η τοπογραφία μπορεί να είναι πολύ δραματική, έτσι στις πιο απότομες κλίσεις ο μόνος τρόπος για να καλλιεργηθούν τα αμπέλια είναι η διαμόρφωση τους σε πεζούλες που υποστηρίζονται από ξερολιθιές. Πρόκειται για ένα σχετικά συχνό φαινόμενο στους πιο απόκρυμνους αμπελώνες, όπως αυτοί της Κρήτης, της Κεφαλονιάς και της Σάμου. Σε τέτοιες ακραίες τοποθεσίες δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν εργασίες με μηχανικά μέσα. Οι πεδιάδες αντιπροσωπεύουν ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό της ελληνικής επικράτειας, με τις σημαντικότερες από αυτές να βρίσκονται στη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Γενικά υπάρχουν έντονες εναλλαγές και η ομοιογένεια δεν είναι χαρακτηριστικό του ελληνικού αμπελώνα.

Δείτε Επίσης

ditikh-makedonia
Η μακρά παράδοση – ιστορία
Ο Ελληνικός αμπελώνας σήμερα
Οι γηγενείς ποικιλίες
O ανθρώπινος παράγοντας